Herkaderen, ombuigen van weerstand

In gesprekken en vergaderingen zijn vaak belemmeringen hoorbaar. Mensen zijn het niet eens met een voorstel, denken dat een oplossing niet haalbaar is, of zitten ‘in de weerstand’. In deze situaties lijken maar twee richtingen mogelijk: vooruit of achteruit. Vooruit betekent doordrukken door overtuigen, opleggen met macht; achteruit betekent het voorstel opnieuw schrijven, terugtrekken. In dit artikel werken wij een derde mogelijkheid uit: het herkaderen van de kern van de belemmering. Deze omvorming van de weerstand levert op een snelle wijze draagvlak op voor de richting die u voor ogen heeft.

Er zijn veel verhalen over Socrates, Plato, Jezus, Lincolm, Gandhi, Erickson bewaard gebleven. Robert Dilts heeft in 1980 een boek geschreven over de verbale patronen die deze bijzondere mensen gebruikten om mensen te beïnvloeden onder de titel: ‘Sleight of Mouth, the art of conversational belief change’. Deze titel zouden we kunnen vertalen met ‘Behendigheid met de mond, de kunst van het herkaderen in gesprekken’. In dit boek beschrijft Robert Dilts veertien patronen van herkaderen. Onderstaand leggen wij de patronen in vogelvlucht uit.

1.      Intentie

Herkadertechniek waarbij we de aandacht richten op de positieve intentie of de bedoeling achter de overtuiging. Het gaat ervan uit dat mensen altijd een positieve intentie hebben, maar dat zij zich vastzetten door er een belemmerend gedragspatroon aan te verbinden. Bijvoorbeeld iemand die graag een goed project wil afleveren, maar hiervoor zijn projectteamleden uit gewoonte erg onder druk zet, waardoor niemand meer in zijn team wil zitten. Met de intentie herkadering willen we ervoor zorgen dat iemand een ander gedrag inzet om zijn / haar goede intentie uit te dragen.

2.     Herdefiniëren van woorden

Herkadertechniek waarbij we een woord uit de overtuiging vervangen door een ander woord met gelijke betekenis maar met een andere implicatie. Deze manier van herkaderen werd veel gebruikt door Carl Rogers (Grondlegger Rogeriaanse therapie) waar de volgende anekdote bekend is: een echtpaar in een huwelijkscrisis vertelt dat zij hele erge ruzies hebben, waarop Carl Rogers een samenvatting geeft: “ik hoor u zeggen dat u intensieve discussies voert met elkaar”.

Een heel spectrum aan herdefinities kunnen we hiermee opzetten: hele erge ruzies ≈ diepgaande conflicten ≈ intense meningsverschillen ≈ intensieve verschillen van opvatting ≈ indringende verschillen van inzicht ≈ intensieve discussies ≈ diepgaande gesprekken ≈ wezenlijke uitwisselingen van wensen en verlangens, enz.

3.     Consequentie

Herkadertechniek waarbij we de aandacht richten op het effect van de overtuiging. We bekijken welke positieve of negatieve consequenties deze belemmerende uitspraak heeft. Daarmee trekken we precies dezelfde logica door naar de toekomst of naar aanverwante situaties. Hiermee rekken we de overtuiging op naar consequenties die de ander tot dan toe niet meenam.

4.     Kleinere eenheden

Herkadertechniek waarbij we de onderdelen van de overtuiging opdelen in kleinere eenheden waardoor de overtuiging minder logisch gaat klinken. Heel vaak zit een belemmering niet vast op de kleinere gedragingen of details, maar gaat het om een geheel. Eigenlijk zoeken we met deze herkadering naar een serie tegenvoorbeelden. Als iemand bijvoorbeeld zegt dat zij moeite heeft met de scherpe stijl van communiceren van haar baas, kan je dit opdelen in kleinere brokken. Je kunt dan doorvragen of ze een probleem heeft met de intonatie in zijn zinnen, de stelligheid van zijn uitspraken of het feit dat hij snel de vinger op de zere plek legt.

5.     Grotere eenheden

Herkadertechniek waarbij we de overtuiging vergroten naar grotere verbanden waardoor de overtuiging erg veelomvattend gaat klinken. De omvorming naar grotere eenheden kan bijvoorbeeld door:

moeizame gesprekken met Piet           →        slechte relaties met collega’s

opdracht niet op tijd af                        →        kan je werk niet aan

geen invloed op wethouder                 →        jouw communicatie is zwak

6.     Tegenvoorbeeld

Herkadertechniek waarbij we zoeken naar één uitzondering waardoor de overtuiging geen algemeen geldende regel meer is. Dit is van belang, want mensen zijn overtuigd dat hun overtuiging altijd geldt. Eén uitzondering geeft vaak aanleiding tot het aanpassen / aanscherpen van de uitspraak.

7.     Analogie

Herkadertechniek waarbij we een vergelijking maken tussen de overtuiging en een metafoor waarmee we een ander licht werpen op de overtuiging. De analogie werkt het sterkst als een relatie wordt gelegd met een onderwerp uit de belevingswereld van de ander. Dit kan door een vergelijking te maken met iets wat voorkomt in zijn/haar hobby, thuissituatie, vorige baan, favoriete sport, enz.

8.     Toepassen op zichzelf

Herkadertechniek waarbij de overtuiging zelf wordt beoordeeld door de relatie of de logica  die in de overtuiging opgesloten ligt. Hiervoor zetten we eerst de bril op van de overtuiging, en kijken dan met die blik naar de overtuiging zelf. Het effect is meestal dat verwarring optreedt bij de ander, en dat we van daaruit ruimte maken voor een andere overtuiging.

9.     Andere uitkomst

Herkadertechniek waarbij we de aandacht richten op een ander doel of uitkomst die voortkomt uit de overtuiging. Als iemand bijvoorbeeld zegt dat zij het rapport door tijdsdruk niet perfect heeft kunnen maken kan je daarop zeggen: en daarmee heb je waarschijnlijk wel het meest efficiënt gewerkt. Of: en ik kan me voorstellen dat dat voor jou een leerzame situatie is waarbij je niet alle feedback voor kan zijn.

10. Hiërarchie van criteria

Herkadertechniek waarbij we de aandacht richten op criteria of waarden die iemand belangrijker vindt dan de waarden in de overtuiging. Voorbeelden van criteria of waarden zijn: prestatie, goede samenwerking, respect, waardering, zorgvuldigheid, orde, humor.

11.  Grootte van het kader

Herkadertechniek waarbij we de grootte van het denkkader veranderen waarbinnen de overtuiging geldt. Bijvoorbeeld door het tijdskader te verlengen (in een mensenleven); te verkorten (in de afgelopen minuut); de groepsgrootte te veranderen (de hele bevolking) of het perspectief vergroten/verkleinen: vanuit de ruimte gezien.

12. Meta-kader

Herkadertechniek waarbij we de aandacht richten op het persoonlijke kader van waaruit de overtuiging zou kunnen zijn ontstaan. Op een overtuiging over de overtuiging. Daarmee wordt op ‘meta’ niveau een uitspraak gedaan over de belemmerende overtuiging.

Hiermee kan steeds hoger opgeklommen worden: Ik kan geen projectleider zijn want ik werk parttime; meta-kader: Jij vindt altijd redenen om de verantwoordelijkheid te ontlopen; metakader: als je het tegen je medewerkers altijd hebt over het ontlopen van verantwoordelijkheid zal het ziekteverzuim bij jou in het team wel hoog zijn; metakader: als jij iets van leidinggeven zou weten….enz.

13. Model van de wereld

Herkadertechniek waarbij we de overtuiging bezien in het licht van een ander model van de wereld. Een eenvoudige herkadering als bijvoorbeeld de weerstand wordt geplaatst in een andere cultuur zoals die van de Papoea’s, de Tibetanen, of in een Indiase stad als Bombay.

14. Realiteitsstrategie

Herkadertechniek waarbij we gebruik maken van de strategie die iemand hanteert om de werkelijkheid te ordenen. Hierbij kunnen we bijvoorbeeld inzoomen op herinneringen, ervaringen, beelden, geluiden en gevoelens.

Conclusie

Er zijn erg veel manieren om weerstand om te buigen. Maar de effectieve herkadering ontstaat pas als we in contact met de ander erachter komen welke logica iemand hanteert. En als we een aantal verruimingen kunnen aanbieden die aansluiten op deze logica en het beeld van de werkelijkheid van de ander.

Als u geïnteresseerd bent in een artikel met voorbeelden en een bredere uitleg, vragen wij u contact met ons op te nemen. In de Masterclass Procesbegeleiding gaan we dieper in op het herkaderen en doen wij oefeningen om het onder de knie te krijgen.