Onverklaarbaar heftige reacties

Waarachtige communicatie 8

Collega’s zijn gewone mensen met hun eigen problemen en schaduwkanten. Als iets bij hen getriggerd wordt vallen zij in een projectie. Het ligt niet aan henzelf, het ligt aan de ander. Het is zinvol om te snappen wanneer iemand iets op jou projecteert. Je kan dan gerichter doorvragen en snappen dat de heftigheid niet over jou gaat.

Ik stuurde een bulkmail naar heel veel mensen om te vragen of ze mijn schrijfproces over waarachtige communicatie wilden volgen. Dit was één van de reacties: “Wat me stoort – en dat is ook waarom ik nog niet gereageerd heb – is dat als er waarachtige communicatie zou zijn tussen jou en mij – er wat mij betreft een andere start zou zijn geweest van waaruit je deze mailing verstuurt. Ik bedoel: jij selecteert uit je netwerk je publiekssoorten en bedenkt van tevoren of een dergelijke mail die je hieronder verstuurt, passend is voor het doel wat je met je publiekssoort wilt bereiken. Het publiekssoort moet immers geïnteresseerd raken in hetgeen waar jij contact over maakt………….anders ‘ koopt ‘ het publiek het niet…………. Geen idee onder welke publiekssoort je mij schaart…………..ik vrees een voor op de grote hoop…………….tja en dan raak je me niet merk ik om ook maar iets te openen………..misschien ook wel goed hoor, want wat lever ik jou eigenlijk op zou je je kunnen afvragen… Jammer, want ik had graag het verstoorde contact vanwege de moeizame periode eerst wat hersteld gezien.”

Ik heb vervolgens nog een herinnering gestuurd aan mensen die niet hadden gereageerd. Dit was één van de reacties: “Misschien nog inspiratie voor je boek maar dit soort mails van jou vind ik buitengewoon storend. En als je nog denkt ‘beantwoorden’?  Nee niet doen!” 

Een projectie op mij gericht

Soms reageert iemand zo heftig op je terwijl je je er niet van bewust bent dat je iets vervelends heb gedaan. Waarschijnlijk heb je te maken met projectie. Als iemand iets op jou projecteert, is de heftigheid groter dan je zou mogen verwachten. Je hebt daardoor snel de neiging om in de verdediging te schieten of een intense discussie aan te gaan. Als je onderkent dat de heftigheid zijn oorsprong vindt in een persoonlijk stuk van de ander, dan kan je anders reageren. Het heeft niet zoveel met jou te maken. Je mag het best serieus nemen maar je hoeft er niet scherp op te reageren.

Hoe onderken ik dat het projectie is?

De belangrijkste indicatie voor projectie is dat de lading van de reactie van de ander niet klopt met wat jij hebt gedaan. Het is buitenproportioneel. Hier een paar voorbeelden:

• Je bent je van geen kwaad bewust en ineens komt er een aanval van een collega;
• Iemand praat ineens niet meer met je;
• Een collega heeft een oordeel over je zonder dat dat ergens op gestoeld is;
• Je kan het niet goed doen bij de ander, wat je ook doet.

De oorsprong is projectie: jij hebt iets kleins gedaan of gezegd en dat heeft de ander getriggerd. De trigger heeft iets aangeraakt in de persoonlijke issues van de ander.

Onderscheidingsvermogen

Een voorwaarde om te onderkennen dat de ander buiten proportioneel reageert is dat je je bewust bent van jouw eigen handelen. Dat je weet wat jij hebt gezegd en gedaan en wat jouw intentie was. Daarnaast is het nodig dat je snapt dat je misschien nog meer hebt uitgezonden: bijv. minder aardige overtuigingen over de ander. Dit geheel is jouw deel. Pas als je dit stuk helder kunt zien kan je de reactie van de ander er feitelijk naast plaatsen. Hiervoor is onderscheidingsvermogen nodig: wat is van mij en wat is van de ander.

Bron van conflict

In het onderstaande voorbeeld ontstaan projecties vanuit twee kanten:

Hans gaf bij zijn collega Els aan dat hij deze week geen tijd had voor overleg. Els had duidelijk gezegd dat zij het wel nodig vond om te overleggen en wordt geraakt in een schaduwkant. Ze voelt dat zij er niet toe doet. Net als vroeger, toen zij niet deelnam aan het gesprek bij het avondeten. Haar oudere broers en ouders waren veel slimmer, gewiekster. Els doet ineens niks meer voor het project waar Hans projectleider van is. Hij zoekt het maar uit, die arrogante vent. 
Els zou van alles doen; dat hadden ze afgesproken. Dat ze ineens niks meer doet is niet acceptabel voor Hans. Ze komt ook vaak niet stipt op tijd bij de vergaderingen. Hans vindt dat zo onbetrouwbaar! Daar kan hij helemaal niks mee. Hij gaat aan de opdrachtgever vragen of zij vervangen kan worden in het project.

Kennelijk heeft Hans in het voorbeeld een issue met betrouwbaarheid. Hij reageert buitenproportioneel heftig op de heftige reactie van Els. Nu zijn er twee mensen die getriggerd zijn in persoonlijke issues (“ik doe er niet toe” en “je moet betrouwbaar zijn”). Het escaleert snel en komt niet zomaar weer goed.

Ik vind het heel belangrijk om dit fenomeen goed te snappen. Ik geloof dat dit één van de sterkste mechanismen is onder conflicten.

Hoe kan je hier het beste op reageren?

Het belangrijkste in jouw reactie is misschien wel dat je niet terugdeinst. Dat je erop af gaat; in contact treedt. Het is makkelijker om de ander op afstand te zetten en te bedenken wat je allemaal van die ander vindt. Om dan vervolgens te roddelen en medestanders te zoeken onder collega’s.

Ga dus in contact en zeg wat de heftige reactie van de ander met je doet. Vraag –als het kan- door naar welke van jouw acties hebben geleid tot deze reactie van de ander. Bereid je er op voor dat er een lading onterechte kritiek over je heen kan komen. Het heeft niet zoveel zin om de discussie hier over aan te gaan. Sta ervoor open dat de ander zijn/haar houding niet verandert, laat het los. Probeer het niet op te lossen. Zeg wel wat het met je doet en maak praktische afspraken om toch samen te kunnen werken.

Het ter sprake brengen van de projectie van de ander heeft bijna nooit zin. Je zou bijvoorbeeld kunnen zeggen: “volgens mij is dit gewoon projectie van jou!” Je snapt vast dat dit niet gaat werken en slechts fungeert als olie op het vuur. De ander kan zijn of haar projecties misschien vanuit vrije wil onderzoeken, eventueel bij een therapeut. Maar als object van projectie ben je niet in de uitgelezen positie om dit aan te kaarten.

Oefening

Om zicht te krijgen op dieper liggende persoonlijke issues raad ik je aan om de lijst die hier rechts staat afgebeeld te bekijken. Deze is ontleend aan het boek van Jan Geurtz: ‘Verslaafd aan liefde’. Selecteer de uitspraken die misschien wel eens door je hoofd gaan en bedenk welk gedrag van anderen je triggert om dit te voelen. Bespreek dit met iemand waarmee je een vertrouwelijke band hebt.

Als je zicht hebt op jouw eigen manieren om zelfkritisch te zijn, kan je je gaan verplaatsen in de collega’s om jou heen. Waar zouden zij ten diepste bang voor zijn? Wanneer worden zij getriggerd op dit vlak en halen ze fel uit naar een ander?