Wat is waar?

Waarachtige communicatie 9

Bij waarachtige communicatie gaat het naast openheid ook over de waarheid. Het uitspreken van de waarheid in gesprekken levert waarachtige momenten op die voor doorbraken kunnen zorgen. Mensen hebben verschillende manieren om te weten wat waar is.

Eveliene, een geweldige collega-trainster, nodigde mij uit om mee te denken over een acquisitietraject. We zouden op een platform van 80 directeuren een pitch mogen houden over het voorstel dat zij had ingediend. We gingen samen op pad en werden overweldigd door het grote aantal briljante concurrenten die ook een pitch hielden. Ons voorstel ging over het waarachtige gesprek tussen directeur en teamleiders en wij vroegen ons af hoe we dat moesten presenteren. Natuurlijk hadden we een mooie pitch voorbereid. Maar we voelden allebei dat dat ten onder zou gaan in de stroom van alle andere gladde pitches. We spraken af dat we onze voorbereiding los zouden laten. Eveliene zou beginnen en dan mij het woord geven. En we zouden ongemakkelijke stiltes laten vallen nadat we een goede vraag hadden gesteld. Dat was alles wat we afspraken. We gingen er in vanuit het niet-weten. Eveliene zegt daar achteraf over: “Voor mij was zo cruciaal toen ik verwoordde het rete spannend te vinden om er open in te gaan. Dat we in het ergste geval max. 3 minuten van ons leven samen voor paal zouden staan. Dat was zo heerlijk relativerend, ik geniet daar nog van na”.
Het werd een zinderende pitch. We stonden op een klein podium midden in de zaal. De directeuren vielen stil toen wij stilvielen en er ontstond een verbindende rust in de zaal. Het was alsof er in de lucht hing: “Ja, dat is inderdaad de vraag die cruciaal is, dat is waar. Hoe ga ik daar eigenlijk mee om?” Achteraf kwamen er veel mensen naar ons toe om kennis te maken en ons te complimenteren met onze aanpak.

Waarom is de waarheid nodig?

Op het werk komen lastige situaties voor. Bijvoorbeeld in een maatschap als de ideeën over de toekomst uiteen lopen. Of als een medewerker niet meer goed functioneert en deze zich niet wil/kan ontwikkelen. Of als een cliënt met een schuldenproblematiek geen verantwoordelijkheid neemt. Situaties waarin de gesprekken kunnen vastlopen en verharden. Op die momenten is er dringend behoefte aan waarheid. Het van beide kanten erkennen van dat wat er is. Dat wat niet loopt, waar je last van hebt, wat je moeilijk vindt. Pas als de waarheid erkent wordt komen er weer mogelijkheden en kan het weer gaan stromen. In een volgend fragment ga ik in op de gesprekstechnieken waarbij je de waarheid inzet. In dit artikel onderzoek ik hoe je weet wat waar is.

Wat is de waarheid?

Ik geloof dat iedereen een diepe waarheid herkent. “Ja klopt, het is gewoon zo”. Een waarheid is een beschrijving van dat was is. Op dat moment, want even later kan het anders zijn. Door het benoemen van een waarheid kan deze zich weer verder ontrollen. Bijvoorbeeld in een coachingsgesprek waarin iemand eerst zegt dat hij last heeft van stress. Als de coach later zegt: “als ik jou over de stress hoort praten, gaat het vooral over dat project dat niet goed loopt.” Als de coachee erkent dat dat zo is, gaat het gesprek niet meer zozeer over stress maar veeleer over dat wat niet loopt in het project.

Het is volgens mij niet zo dat je kan aanvoelen hoe de toekomst precies zal gaan. Wij stervelingen niet. Want de toekomst staat niet vast; er zijn nog vele scenario’s mogelijk. Het is wel zo dat ik kan voelen welke kant het op gaat. Vanuit het bewustzijn van alles wat er was – en nu is – kan ik voelen welke kant het op beweegt. Net als op de figuur rechts: als je aanvoelt wat alle bewegingen zijn, krijg je een beeld van de kant waar het opgaat.

Contact maken met ‘het veld’

Om te voelen wat er is moet ik contact kunnen maken met het wetend veld. Een veld dat bijvoorbeeld zichtbaar wordt bij familieopstellingen (systemisch werk). Misschien dat dit ook wel verbonden is met een collectief onbewuste, een opslagplaats van alles dat plaatsvond en vindt. Dit klinkt eenvoudig en is voor veel mensen abracadabra. Hoe kan je nou iets aanvoelen dat groter is dan jouzelf?

Hoe weet je dat iets ‘waar’ is?

Deze vraag heb ik voorgelegd aan vijf professionals en ik heb ‘m ook zelf beantwoord. Hieronder vind je hun antwoorden:

Michiel Verhaagen, commercieel directeur
Als ik pijn in mijn onderrug heb, geeft mijn lichaam aan dat ik iets doe wat ik eigenlijk niet (meer) wil doen. Ik weet inmiddels uit ervaring dat ik moet nagaan wat dit is. Ooit heb ik een hernia gehad omdat ik deze signalen niet oppikte of eigenlijk nog niet wist te herkennen waarvoor deze pijn dient. Tegenwoordig is het steeds eenvoudiger om met mijn hoofd te bedenken wat het is dat ik niet wil doen. Precies dat "gewoon" stoppen met wat ik toch weet niet te willen doen zorgt ervoor dat de pijn weggaat. Soms is dit "gewoon" stoppen niet eenvoudig, maar ik weet dat het moet om gezond te blijven.
Bij de meeste zakelijke besluiten is er altijd een soort "weten uit ervaring" waarbij gebruik gemaakt wordt van alle beschikbare informatie en perspectieven. Maar als er over een echt nieuwe uitdaging besloten moet worden, is dit weten afwezig en gaat het over intuïtie... ik denk dan meer aan een avontuur waarbij je leert terwijl je onderweg bent, wat trouwens ook bij besluiten uit ervaring past. Maar soms weet ik ook echt iets, of beter, ik zie iets... dan is het slechts een kwestie van tijd en meestal ook verwondering in het proces van materialisatie van het geziene.

Esther Veldhuijsen van Zanten, conflict procesbegeleider
Als iets belangrijk is verken ik het van meerdere kanten, vaak via het gesprek met anderen; wat zien zij, wat denken zij, wat vinden zij, wat zouden zij doen. Daaruit verrijkt mijn beeld zich en ontstaat op enig moment ook een gevoel. Maar het ‘waarst’ wordt het als het voorgaande woorden krijgt. Als er een formulering komt die klopt; de schoonheid van een zin maakt dingen voor mij rond.

Maurits in ’t Veld, docent en filosoof
Voor mij is waarheid een wilskwestie, je bent met je wil gericht op (verbonden met) de omgeving waarin je iets wilt (bijv. een taak goed uitoefenen) en als iemand een aspect van die omgeving niet goed afbeeldt, voel je aan die wil (dat ben je eigenlijk zelf, jouw ik van de toekomst, in zekere zin) dat het knarst en weet je eigenlijk meteen of hij "fout" zit, of jijzelf (dan knarst het anders, je ruikt dan de vrijheid) of mogelijk allebei. Dat is dus wel een soort weten maar het is heel impliciet, het is een kennen dat via het willen verloopt, zoals je ook weet of je iets wilt of niet. Uiteindelijk moeten we van het idee af dat kennen/waarheid/weten iets is van toeschouwers. Het is iets van deelnemers, dus van mensen die "ingestapt zijn"

Heidi van Nieuwenhoven, Shiatsu therapeut
Ik stel deze vraag als het ware aan mijn lijf en steeds vaker laat mijn lijf het vanuit haarzelf weten. Dan ga ik voorbij allerlei overtuigingen, ideeën, gedachten in mijn hoofd die mij vaak niet de juiste info kunnen geven. Dan is het ego-gestuurd de waarheid zoeken.
Ik weet de waarheid te herkennen door bepaalde sensaties in mijn lijf waar te nemen. Als ik die voel dan weet ik inmiddels na jarenlang zelfonderzoek en checks in mijn omgeving dat het waar is. Het is ook een weg van durven vertrouwen op mijn signalen die ik krijg en daar mee samen te werken. Bij mij uit zich dat in typische rillingen door mijn hele lijf heen. Als ik die voel dan weet ik dat het klopt wat ik aan het onderzoeken ben. Door mijn onderzoek nog meer te richten op datgene wat waar blijkt te zijn worden deze typische rillingen steeds meer tot mijn hele lijf als het ware vibreert. Als ik de verkeerde kant op ga onderzoeken worden deze sensaties minder of gaan zelfs weg. Dan weet ik ook dat ik een andere kant op de waarheid mag onderzoeken.
Mijn ervaring is dat het lichaam niet liegt. Het lichaam heeft geen hersenspinsels. Hooguit soms moeilijk te volgen signalen. Door een nieuwsgierige en open houding aan te nemen leer ik van mijn lijf wat waar is. Ik weet inmiddels, daar mag ik op vertrouwen!
In mijn werk als lichaamswerker check ik tijdens een sessie ook altijd of het klopt wat ik waarneem. Tot op heden wordt dat meer en meer bevestigd.

Hans van der Valk, schooldirecteur
In complexe situaties is intuïtie - gebaseerd op kennis, kunde en ervaring - een niet te onderschatten ingrediënt. Zij komt echter onvoldoende tot haar recht, wanneer vooringenomenheid (aannames en (voor)oordelen) de blik verkokert: dan worden niet alle opties gezien en overwogen, laat staan benut. Vooringenomenheid komt m.i. veelal voort uit een standpunt dat men zich persoonlijk verantwoordelijk voelt voor de uitkomsten. Niet verwonderlijk, gezien de alom geldende ‘afrekencultuur’. Dit bevordert het ‘weten’ echter niet.
Zelf raak ik steeds bedrevener in het in eerste aanleg ‘waarnemen zonder oordelen’, wat ook vaak voelt als ‘aanwezig zijn zonder deelnemen’. Gaandeweg ontstaat dan eigenlijk altijd (sic!) een moment, waarin zich de juiste actie aandient. Dat ervaar ik als iets dat ik zelf niet heb hoeven bedenken; ik heb me ervoor opengesteld. Wat ik dan doe of zeg, komt gewoon op, op een manier dat ik haast kan ‘zien’ wat ik ga zeggen en middenin een zin het vervolg kan aanpassen. De effectiviteit is vaak verbluffend!
Op dit soort ogenblikken is ‘weten’ voor mij dus een combinatie van deskundig en bekend zijn met wat er speelt (‘weten’) en openstellen voor een universeel ‘meedenken’ (‘Weten’) voor wat te doen. Dit vertrouwen op ‘weten en Weten’ helpt me onder hectische omstandigheden ontspannen te blijven, een breed spectrum van opties open te houden en uiteindelijk een effectieve interventie te plegen.

Bart Verhaagen, trainer
Als ik in de flow zit als trainer voel ik mij verbonden met een groter geheel. De vraag is vaak niet of het juist is wat ik zie; de vraag is op welke manier ik het zal overbrengen en wanneer. 
Ik voel dat ik het kanaal tussen bewust en onderbewust meer open heb gemaakt door hypnosetrainingen. Daarbij daalde ik steeds weer af naar het onbewuste en voelde me meer senang om uit te spreken wat er naar boven kwam. Ik merk dat ik vaak vrijuit spreek zonder dat ik heb nagedacht over wat ik ga zeggen. Natuurlijk is dat ook trainerservaring, maar het is ook het toestaan van het niet-weten. Vaak bij het begin van een training moet ik er in komen, dan dwing ik mezelf om niet te weten hoe ik begin. Het is net alsof ik de frequentie zoek waarop ik mezelf en de groep kan bereiken. Als ik mijn eerste zinnen zou voorbereiden, zou het strakker staan en gelikter. Maar minder echt.
In een gesprek gaat het me vaak te snel. Ik moet echt tijd nemen om te voelen en te aarden, anders realiseer ik me achteraf dat er nog andere dingen speelden. Het nemen van een voelpauze  vraagt lef van mij die ik niet altijd heb.
Als ik iets nog niet zeker weet, slaap ik er een nachtje over. Vaak weet ik dan hoe ik verder moet.

Vraag

Het is voor mij niet de vraag of je kan voelen dat iets waar is. Alleen doet iedereen dat anders. Het is heel interessant om dit bewustzijn van de waarheid uit te bouwen. Dat je een manier tot je beschikking hebt om te weten dat iets klopt of niet.

Kan jij voelen dat iets klopt en hoe voel/ervaar/weet jij dat dan? Ik ben heel benieuwd naar jouw manier. Ik nodig je uit om dit als reactie hieronder te beschrijven of mij een mail hierover te sturen!

Hoe weet jij dat iets waar is?