Patroon interruptie

Waarachtige communicatie 22

Als mensen met elkaar in gesprek gaan reageren ze op elkaar. Het gedrag van de één roept gedrag bij de ander op. De manier waarop de een iets zegt ontlokt een bepaalde reactie aan de ander en vice versa. Zo ontstaan, soms onbedoeld, bepaalde rol- en interactiepatronen. Dit is in veel gevallen geen enkel probleem: er is een wederzijdse uitwisseling en beïnvloeding. In sommige gevallen ontstaan ineffectieve communicatiepatronen tussen mensen. Gesprekken escaleren onnodig, afspraken komen niet van de grond of het blijft een moeizaam gemanoeuvreer. In deze lastige gesprekssituaties is het zinvol om te bekijken welk patroon is ontstaan en hoe dit doorbroken kan worden. In dit hoofdstuk begin ik direct met de manier waarop je patronen doorbreekt. Ik behandel vier situaties en de patrooninterruptie die erbij hoort. Daarna kan je lezen hoe dit vanuit een wetenschappelijke basis is opgebouwd.

Dealen met een drammer

Het lastige van een collega of leidinggevende die jou op een indringende manier dingen in de schoenen schuift is dat je snel met je mond vol tanden staat. Dat soort mensen kunnen heel erg to-the-point zijn en scherp op de inhoud: “Ik wil dat je nu eindelijk uitzoekt hoe het kan dat we nu weer van die overschrijdingen hebben op de inhuur!” Je hebt dan al snel de neiging om mee te bewegen en als je eenmaal weer op de gang staat te klagen over wat je is overkomen: “Hij doet altijd zo dwingend; als hij maar niet denkt dat hij mij heen en weer kan commanderen. Ik zal nog wel zien of ik dat nu direct voor hem ga uitzoeken.” Het patroon van een slavendrijver en een onwillige slaaf blijft voortduren.

Je doorbreekt dit patroon door dominant te reageren. Niet scherp maar mensgericht, warm. Je kan bijvoorbeeld zeggen: “Ja Peter, ik snap dat dit heel belangrijk is en dat je het nodig hebt voor het MT van vanmiddag. Ik wil daar echt voor gaan zitten maar dan heb ik wel meer input van je nodig. Laten we nu direct even kijken naar die cijfers. Welke informatie heb je precies nodig?” Je laat je er niet onder duwen en je neemt op een vriendelijke manier het voortouw.

Afkoelen van de warme leider

Het is fijn als iemand vriendelijk is en met oog voor jou als persoon leiding geeft. Je hebt al snel de neiging om zo iemand te volgen. Hij heeft het beste met je voor. Dus als er belangrijke onderwerpen geen aandacht van hem krijgen ben je bereid om dat te snappen: hij heeft het ook druk. Je doet wat je is opgedragen en volgt de prettige lijn van zijn sturing. Door de warme deken is er geen ruimte voor kille discussies. De grote problemen en risico’s worden niet aan de orde gesteld.

Vanuit de verantwoordelijkheid op jouw taakgebied of omdat je voelt dat er iets mis gaat wil je toch dingen aan de kaak stellen. Je doorbreekt het patroon met de warme leider door op een dominante en kritische manier onderwerpen te agenderen. Door als een pitbull vast te houden en je niet te laten afwimpelen met sussende woorden en complimenten. Dit vraagt om een koele inhoudelijke focus en de moed om de harmonie te doorbreken.

De klager in zijn kracht

Ken je dat: mensen die altijd wat te klagen hebben? Over de werkdruk, de angstcultuur, het gebrek aan een stip op de horizon en falende communicatie. Je bent er snel klaar mee en wordt dan stellig. Je sommeert de ander om daar over op te houden en aan het werk te gaan. Je hebt niet zoveel zin om weer aandacht te besteden aan het gemekker en stelt een duidelijke deadline. De ander gaat mokkend aan het werk maar er verandert niks.

De kunst bij het doorbreken van dit patroon is gelegen in vriendelijke rust. Je vraagt hoe de ander zijn taak af gaat krijgen voor de lunch, zoals jullie hebben afgesproken. Je vraagt het heel relaxt. De ander zal waarschijnlijk zeggen dat dat niet gaat lukken omdat er zoveel op z’n bordje ligt. Je blijft aandachtig en zou kunnen zeggen: “Goh, het lijkt me niet fijn als je dan in de vergadering moet gaan zeggen dat je het niet af hebt. Want jij bent wel degene die dit het beste kan. Ik snap dat je het druk hebt… hoe zou je het misschien toch voor elkaar kunnen krijgen, Mieke?” Je laat stiltes vallen en blijft vriendelijk volgen met warme vragen. De ander gaat in actie komen, vanuit zichzelf.

Opjutten van de volger

Soms doen collega’s zo volgzaam en nemen ze geen enkel initiatief. Je praat dan het hele werkoverleg vol en stelt allerlei vragen. Daar krijg je dan op een fijne manier antwoord op. Maar je blijft het gevoel houden dat jij in je eentje de kar aan het trekken bent. Je vind het niet nodig om boos te worden maar het geheel moddert wel gewoon verder. Als je er niet bent gebeurt er niet zoveel.

Dit patroon doorbreek je door zelf ook niet meer zoveel te doen. Door openlijk kritisch te zijn over het functioneren van jezelf en het team. Je zou kunnen zeggen, op een gelaten toon: “ik ben nou al zo lang aan het trekken aan dit team maar er zit geen beweging in. Pauze. Er komt geen initiatief uit jullie en ik ben er klaar mee. Ik weet ook niet meer hoe we dit moeten aanpakken. Pauze. Ik ben waarschijnlijk niet geschikt om jullie te leiden. Misschien hebben jullie een stevige interimmer nodig…” Eerst zullen er wat vriendelijke woorden uit het team komen. Maar als je even volhoudt gaan er mensen initiatief nemen. Daar kun je op wachten.

Wetenschappelijke basis

Als je deze vier patronen en hun interrupties leest dan zal je geheid een structuur erin herkennen. Deze structuur is bedacht door een team van Amerikaanse psychologen – waaronder Timothy Leary. Zij deden in 1957 onderzoek naar de interactie van gedragingen. Zij ontdekten dat de manier waarop mensen reageren in veel gevallen te voorspellen en te beïnvloeden is. Hieruit werd de Roos van Leary geboren. Het is een schematische weergave van verschillende gedragsmogelijkheden en het effect daarvan op anderen. De Roos van Leary geeft inzicht om bewust keuzes te maken in actie en reactie. Bij het sturen van gedrag kan je invloed uitoefenen op wat je zegt, maar ook op hoe je het zegt. De Roos van Leary gaat vooral over hoe je iets zegt. In mijn boek over waarachtig zijn op het werk ga ik hier dieper op in.