Overleven op het werk

Waarachtige communicatie 15

Mensen worden door hun omgeving getriggerd in oude angsten en schieten in een overlevingsmechanisme van vechten, vluchten of verstarren. Bewustwording helpt om de Pavlov reactie te onderbreken.

Bij een persoonlijke training die ik volgde zei de trainer in de kadering het volgende: “Wij gaan samen een intensieve tweedaagse in waarbij je veel dingen zult ontdekken. Daarbij kan het zijn dat er persoonlijke issues worden aangeraakt. Dat voelt meestal niet fijn, je komt dan vast te zitten in een patroon van vroeger. Ik vind het belangrijk dat ik je daar nu al op voorbereid. Want er zijn drie standaardmanieren om hierop te reageren: vechten, vluchten of verstarren. Dat betekent praktisch dat je met mij in discussie zal gaan; mij gaat overtuigen dat ik het fout zie of fout doe. Of je concludeert dat deze training toch niks voor je is, dat je genoeg hebt gezien en weg gaat. Of je doet ogenschijnlijk mee maar bent inwendig dichtgeklapt. Je bent er niet meer echt bij en sluit je af voor lastige gevoelens. Ik nodig je uit om deze routes niet te kiezen en op dat moment naar ons toe te komen. Wij helpen je dan om jouw issue onder ogen te zien en te doorleven.”

Wat zijn triggers?

Het kan overal vandaan komen. Een collega die een opmerking maakt bij het koffiezetapparaat, een leidinggevende die jouw notitie afkeurt of een onbekend gezelschap met veel mannen in pakken. Iets is een trigger als het jou raakt op een gevoelige plek, een open zenuw. De trigger kan een klein voorval zijn; het effect is meestal groot. Je wordt boos, klapt dicht of doet iets anders wat buiten proportie is. Dit gebeurt voordat je er erg in hebt, het is net een Pavlov-reactie. Dat maakt het ook zo irritant: het overkomt je en zorgt dat je even niet meer zo professioneel kunt functioneren. Zinvol dus om te onderzoeken!

Drie automatische stappen

Als je het ontleedt, vinden er eigenlijk drie dingen achter elkaar plaats. Eerst is daar de trigger, bijvoorbeeld een cliënt die niet reageert op jouw mails en telefoontjes. Vervolgens wordt je via een open zenuw geraakt in een oude angst of pijn. Bijvoorbeeld dat je weer afgewezen dreigt te worden. Kijk hier naar een overzicht van allerlei mogelijke angsten en dieper liggende pijn.  Vervolgens schiet je in een overlevingsmechanisme: vechten, vluchten of verstarren (vvv). Je wordt bijv. boos op de cliënt en verwijt hem dat hij jou beter op de hoogte had moeten houden.

Dit alles kan in een paar seconden gebeuren. Vervolgens voel je de onderliggende angst of pijn niet meer door projectie: het ligt volledig aan die irritante ander dat jij nu boos bent.

Overlevingsmechanisme

Ons lichaam kent geen verschil tussen de dreiging van een agressieve hond of een onaardige reactie van een collega. In beide gevallen reageert ons overlevings-mechanisme op dezelfde manier. De vvv-reactie is voor het eerst vastgesteld door de Amerikaanse fysioloog Bradford Cannon. Hij ontdekt dat veel dieren die in het nauw gebracht worden, reageren op deze drie kenmerkende manieren. De vvv-reactie komt ook voor bij mensen op het werk:

• Bij vechten kan je dan denken aan boos worden. Maar ook aan machtsspelletjes spelen, grapjes maken ten koste van anderen.En verder hoort het kwaadspreken over een ander, het roddelen onder collega’s er ook bij. Het zijn allemaal agressieve uitingen om een diepe angst niet te hoeven voelen.
• Bij vluchten zie je dat mensen niet reageren op mails of telefoontjes en de lastige taken voor zich uit schuiven. Dit komt heel veel voor: je stelt taken uit die je lastig vind om te voorkomen dat je je incompetent voelt. Het vervelende is dat je het probleem alleen maar groter maakt.
• Bij het derde mechanisme verstarren mensen; ze gaan innerlijk uit contact en handelen plichtmatig. Je hoort ze zeggen: “ik doe gewoon wat me opgedragen is”. Het idee daarbij is dat als je maar niet laat zien wat je echt denkt of voelt, dat de bui dan wel zal overwaaien.

Bewust worden

Het doel van dit artikel is dat je er meer zicht op krijgt. Dat je de automatische reactie in 90% van de gevallen kan onderbreken. (Bij te hoge stress zal je waarschijnlijk toch terugvallen). Daarvoor kan je gaan zoeken aan twee kanten: aan de triggerkant en aan de reactiekant.

1. Wat moet iemand zeggen om jou boos, gestrest, angstig te krijgen? Welke omstandigheden zorgen dat je er niet meer helemaal bij bent? Via deze route krijg je zicht op jouw triggers.
2. Als boos bent, je afzijdig houdt of terugtrekt of bevriest, waar ben je dan eigenlijk bang voor? Wat denk je dan over jezelf? Waar in je lijf voel je deze emoties? Op deze manier krijg je zicht op de dieper liggende angsten.

Ik heb bij mezelf ontdekt dat als mensen mij negeren – het niet nodig vinden om met mij te overleggen als ik wel een key-player ben – ik heel snel op de kast zit. Het raakt bij mij een open zenuw van ‘ik doe er niet toe’. Ik begin me op te vreten en word razend. Daarnaast is een oud euvel bij mij dat ik niet goed kan omgaan met boosheid. Als iemand boos op mij wordt dan verstar ik. Ik kan met mijn masker op nog doen alsof er niks aan de hand is, maar inwendig ben ik op slot; ik voel niks meer. In mij wordt een oude angst geraakt van moeder-kind afwijzing. Na een paar uur kom ik los van de verstarring en kan ik langzaam uiten hoe het voor mij is.

Het is heel zinvol om dit voor jezelf te onderzoeken. Je kunt dit ook via de lichamelijke weg doen: veel diepe angsten zijn als trauma’s opgeslagen in jouw lichaam. Dat kan bijvoorbeeld via een shiatsu-therapeut. Door het onderzoek ga je vooral inzien dat de heftigheid van jouw reactie op triggers voorkomt uit jouw eigen angst of pijn. En dat het minder te maken heeft met die irritante collega.